طلاق اتباع افغان در ایران
سؤال: اگر زن و مرد افغان مقیم و ساکن ایران بخواهند در ایران از یکدیگر طلاق بگیرند، آیا دادگاه خانواده ایران صلاحیت به رسیدگی دارد و یا مقررات قانون کشور متبوع (مورد تابعیت) خود از هر لحاظ مقدم خواهد بود؟
در پاسخ به این سؤال نظرات گوناگون و مخالفی وجود دارد. اما آنچه مسلم و حتمی به نظر می‌رسد، آن است که بر اساس ماده ۷ قانون مدنی، اتباع بیگانه (شهروندان خارجی) ساکن در خاک ایران از نظر مسائل مربوط به احوال شخصیه و اهلیت خود و نیز از نظر حقوق ارثیه در حدود معاهدات (پیمان‌نامه‌ها) مطیع قوانین و مقررات دولت مورد تابعیت خود خواهند بود.
در مورد مقیم (ساکن) بودن که در این ماده ذکر شده، باید بین افغان‌هایی که در ایران پناهنده، آواره و یا اقامت و کارت هویت ویژه اتباع خارجی داشته و یا کسانی که تنها با گذرنامه (پاسپورت) در ایران ساکن هستند تفاوت قائل شد.
زوجین (زن و شوهر) افغان می‌توانند به سفارت افغانستان در ایران در بخش کنسولی مراجعه کرده و توسط روحانیون خود، اگر سند نکاح (عقدنامه) در دست ندارند، ابتدا نکاح و ازدواج شرعی (دینی) بین آنان انجام شود و ازدواج ثبت شده و نکاح‌نامه قانونی دریافت نمایند.
عقد ازدواج بر اساس قانون کشور متبوع زوجین خواهد بود و قانون ایران در آن نقشی نخواهد داشت.
طلاق و جدایی از نظر شیوه‌ی اختلاف قوانین تابع قانون کشور متبوع زن و شوهر است، اما شرایط شکلی طلاق تابع و پیرو ماده ۹۶۹ قانون مدنی در ایران می‌باشد.
شرایط رسیدگی به طلاق شهروند افغان ساکن ایران
اگر اجرای قانون کشور مورد تابعیت شهروند افغان در ایران، مخالف نظم عمومی و اخلاق حسنه در ایران نباشد و رعایت حدود معاهدات هم بشود، دادگاه ایران به دعوی طلاق و جدایی آنها رسیدگی کرده و حکم مناسب را صادر خواهد کرد. اگر زن و شوهر تبعه بیگانه (شهروند خارجی) بر اساس قانون ایران، درخواست طلاق کرده باشند، دادگاه می‌تواند بر اساس قانون ایران به عنوان قانون محل وقوع، رسیدگی و حکم صادر نماید.
در این مورد رأیی از شعبه هشتم دیوان عالی کشور در تاریخ ۶/۸/۱۳۹۲ صادر شده است با این محتوا که زوجین از اتباع (شهروندان) افغانستان از نظر احوال شخصیه تابع قانون دولت متبوع خود می‌باشند ولی چون قوانین مربوط به احوال شخصیه دولت متبوع خود را جهت رسیدگی به دعوی طلاق مطرح شده ارائه نداده‌اند، لذا رسیدگی به دعوی طلاق و جدایی بر اساس قوانین موضوعه ایران بدون اشکال بوده و منع قانونی ندارد.
* نکته: قانون مدنی افغانستان تا حدودی با قانون مدنی ایران در بخش خانواده شباهت دارد.
طلاق توافقی زن و شوهر افغان در ایران
در رویه و روند عملی گروهی از افغان‌های ساکن ایران، در صورت طلاق توافقی با مراجعه به روحانیون مذهبی خود و دریافت گواهی طلاق شرعی، شخصاً به سفارت افغانستان مراجعه کرده و کلیه مراحل طلاق و ثبت و طلاق‌نامه در بخش کنسولگری سفارت انجام می‌پذیرد. گرچه به نظر برخی دیگر، زن و شوهر افغان می‌توانند به دفاتر ازدواج و طلاق در ایران مراجعه و طلاق‌نامه دریافت نمایند.